Co to jest emisja głosu?
Higiena głosu, emisja głosu, dykcja to zagadnienia związane z mową czyli budowaniem wypowiedzi słownej. Aby ukazało się słowo mówione, musi najpierw wytworzyć się głos. Mówienie jest zatem wytworem pracy trzech aparatów, tj. aparatu oddechowego (ekspiracyjnego – płuca, oskrzela, tchawica), aparatu głosowego (fonacyjnego – krtań) oraz aparatu artykulacyjnego (język, podniebienie, wargi, jamy rezonacyjne: ustna i nosowa). Sam głos tworzy się w aparacie fonacyjnym, niemniej surowiec w postaci powietrza pochodzi z płuc, a gotowy wyrób w formie dźwięków i szmerów z aparatu artykulacyjnego.
W aparacie fonacyjnym i artykulacyjnym kształtują się wszystkie cechy dźwięków i szmerów, a więc wysokość, natężenie, głośność, barwa, czas trwania. Aby zjawisko głosowe było słyszalne, krtań wzbudza falę głosową w strumieniu powietrza wydychanym z płuc. Właściwe fonowanie odbywa się podczas fazy wydechu. Strumień powietrza wydychany z płuc przechodzi przez oskrzela, tchawicę, a następnie przez krtań. Zależnie od zachowania się strun głosowych przy ich zwarciu wytwarza się dźwięk (kształtujący się z kolei w nasadzie – gardło, jama ustna, zatoki przynosowe) lub szmer przy biernym ich stanie. Dzięki działaniu mięśni krtań, jama ustna, gardło mogą zmieniać swoją pojemność.
Zarówno mowa, jak i śpiew powstają poprzez skoordynowanie czynności toru oddechowego, fonacji (głosowania) i artykulacji (wymowy). Drgania wiązadeł głosowych tworzą falę dźwiękową, która w przestrzeniach rezonacyjnych, leżących ponad krtanią (gardło, jama ustna i nosowa wraz z zatokami przynosowymi), nabiera barwy i przekształca się w głos artykułowany.
Czynność narządu głosu zależy od budowy ciała, symetrycznej budowy narządu głosu, gruczołów wewnętrznego wydzielania oraz od wieku danej osoby.
Emisja głosu (od łac. Emissio wypuszczanie) jest to proces wydobywania głosu i wysyłania go.
O prawidłowej emisji głosu decydują czynniki tak anatomiczne (budowa aparatu mowy i głosu) jak i fizjologiczne. W emisji głosu bardzo ważne są procesy: oddechowy, fonacyjny i artykulacyjny. Zaburzone ich funkcjonowanie wpływa w sposób negatywny na właściwą emisję głosu. Ważna jest pozycja ciała przy mówieniu; plecy mówiącego powinny być wyprostowane lub tylko lekko pochylone do przodu. Należy zadbać o odpowiednią pozycję kręgosłupa, rozstawienie stóp oraz ułożenie miednicy, która powinna być w pełni osadzona. W emisji głosu bardzo ważnymi właściwościami są między innymi intonacja i modulacja głosu. Intonacja to umiejętność posługiwania się skalą wysokości głosu w czasie mówienia. Jest ona jednym z elementów ekspresywnych w naszych wypowiedziach. Intonacja w zdaniach wyznaczana jest linią tonalną głosu i może być oznajmująca, pytająca i wykrzyknikowa. W zdaniu oznajmującym występuje linia wstępująca głosu (antykadencja) i linia zstępująca głosu (kadencja). W zdaniu pytającym występuje tylko antykadencja, natomiast w zdaniu wykrzyknikowym – tylko kadencja. Modulacją nazywa się posługiwanie się skalą natężenia i zabarwień uczuciowych głosu w toku wypowiedzi. Zatem właściwościami fizycznymi głosu są natężenie i barwa, a u podstaw modulacji leży posługiwanie się skalą siły i barwy, co musi być dostosowane do treści i zabarwienia uczuciowego wypowiadanych słów. Posługiwanie się w pełni prawidłową emisją głosu jest następstwem utrwalenia m.in. toru oddechowego żebrowo-przeponowego / brzuszno-przeponowego / brzuszno -przeponowo – żebrowego, podparcia oddechowego (tzw. appoggio), wydłużenia fazy wydechowej połączonej z wydłużoną emisją samogłosek, odpowiednio szerokiego otwierania jamy ustnej na fonowanych samogłoskach, co ma przynieść w efekcie wyrazistość wymowy.
Aby uzyskać właściwą emisję głosu, trzeba prowadzić różnorodne ćwiczenia z zakresu oddychania, fonowania i artykułowania, co podkreślają wszyscy autorzy publikacji z zakresu emisji głosu, czy kultury żywego słowa.
Dykcja ( z łac. wymowa) to technika wyrazistej mowy, to w pełni poprawne artykułowanie głosek danego języka. Słowo powinno być słyszane, rozumiane, słuchane. Dykcja to rezultat pracy. Mówiąc o dykcji, należy mieć na uwadze wymowę sceniczną. Jako normę trzeba przyjąć przede wszystkim najdoskonalszy stopień polszczyzny kulturalnej, na jakim powinny być wygłaszane teksty literackie wysokiej rangi artystycznej nie wymagające „upotocznienia” ani dialektyzowania. Ucząc się dykcji można sięgnąć do prawideł poprawnej wymowy polskiej Zenona Klemensiewicza, w której to pracy znajdziemy wiele źródłowych informacji na temat wyjaśnienia zjawisk fonetyczno – ortofonicznych wymowy języka polskiego. W podstawowych ćwiczeniach dykcyjnych występuje wzajemne przenikanie się ćwiczeń oddechowych, emisyjnych, artykulacyjnych i rezonacyjnych. Osoby pracujące zawodowo głosem powinny posługiwać się poprawną dla języka polskiego dykcją.
Nauka emisji głosu powinna zapewnić przede wszystkim zdrowe funkcjonowanie narządu głosu, ale niesie ona także mnóstwo dodatkowych korzyści takich jak: polepszenie jakości oddychania, regulacja pracy serca, przemiana materii. Samo oddychanie z kolei wpływa na odpowiednie dotlenienie naszego organizmu i jego rozluźnienie. Przy okazji pracy z własnym głosem można też zrelaksować się i lepiej poznać samego siebie.
Literatura:
Chęciek M. (1975): Higiena głosu. Oświata i Wychowanie, 10, s.33-36.
Klemensiewicz Z. (1988): Prawidła poprawnej wymowy polskiej. Kraków.
Kram J. (1995): Zarys kultury żywego słowa. WSiP Warszawa.
Michałowska D. (1975): Podstawy polskiej wymowy scenicznej. PWST, Kraków.
Mitrinowicz-Modrzejewska A. (1971): Patologia głosu. W: Podręcznik oto – ryno – laryngologii (Red. J. Szymański), PZWL Warszawa.
Pruszewicz A. (red. 1998): Foniatria kliniczna. PZWL Warszawa.
Toczyska B. (2000): Elementarne ćwiczenia dykcji. Gdańskie Wyd. Oświatowe, Gdańsk.
Wojtyński Cz. (1970): Emisja głosu. PZWS, Warszawa.
https://annapro.pl/2020/03/co-to-jest-emisja-glosu-jakie-jest-jej-znaczenie/ Dostęp z dnia 15.03.2021.
