Gotowość obronna państwa określana jest jako proces zapewniający stabilny rozwój elementów systemu obronnego państwa na rzecz utrzymania bezpieczeństwa państwa. Poziom przygotowań obronnych państwa stanowi o utrzymaniu w należytym stanie stałej gotowości obronnej państwa i zasadniczo będzie miał wpływ na osiąganie jej wyższych stanów ( gotowość czasu kryzysu i czasu wojny).

Gotowość obronną państwa determinują dwa czynniki: zewnętrzne zagrożenie bezpieczeństwa państwa oraz wewnętrzne uwarunkowania społeczno-ekonomiczne i militarne. Istota gotowości obronnej państwa wyrażana jest w zdolności wszystkich dziedzin działalności państwa do podejmowania i realizacji w niekorzystnych warunkach otoczenia, zadań przygotowawczych ujętych w planach operacyjnych, mobilizacyjnych i gospodarczo obronnych w celu przeciwstawienia się różnorodnym co do skali i charakteru, zagrożeniom kryzysowym i wojennym.

Celem gotowości obronnej państwa jest skuteczne funkcjonowanie bazy społeczno-gospodarczej i militarnej państwa na wypadek występowania sytuacji kryzysowej oraz niedopuszczenia aby ewentualny kryzys przerodziły się w konflikt lub wojnę.

Cel ten realizowany jest w :
wykonywaniu przedsięwzięć zawartych w Narodowym Systemie Pogotowia Kryzysowego, stosownie do skali i charakteru kryzysu, czego skutkiem może być podwyższenie gotowości obronnej państwa, w tym gotowości bojowej sił zbrojnych,
zabezpieczeniu przyjęcia sił sojuszniczych NATO na terytorium Polski,
uwalnianiu części rezerw państwowych na potrzeby mobilizacyjne i gospodarcze państwa,
dokonywaniu przerzutu własnych sił reagowania na kierunek zagrożenia wojennego,
działalności polityczno-dyplomatycznej i gospodarczej, zmierzającej do wymuszenia pokoju oraz zażegnania sytuacji kryzysowej.
Gotowość obronna państwa ma zasięg ogólnopaństwowy i ogólnonarodowe znaczenie. Dotyczy wszelkich sfer tworzących system obronności państwa: układów instytucjonalnych, podmiotów gospodarczych oraz administracji publicznej, które przyczyniają się do utrzymania gotowości obronnej państwa. Zabezpiecza stabilny rozwój elementów bezpieczeństwa narodowego, przeciwdziała zagrożeniom oraz zapewnia reagowanie w sytuacjach kryzysowych.

Pojęcie gotowości obronnej państwa i jej stanów.

GOTOWOŚĆ OBRONNA PAŃSTWA to stan przygotowania elementów systemu obronnego państwa do utrzymania bezpieczeństwa narodowego oraz skutecznego działania w sytuacjach nadzwyczajnych w tym możliwość przeciwstawienia się wszelkim zagrożeniom kryzysowym i wojennym.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie gotowości obronnej państwa na podstawie art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2002 r. Nr 21, poz. 205, z późn. zm. ) ustala trzy podstawowe stany gotowości obronnej państwa:

1. Stan stałej gotowości obronnej państwa;
2. Stan gotowości obronnej państwa czasu kryzysu;
3. Stan gotowości obronnej państwa czasu wojny.

Stan stałej gotowości obronnej państwa

stan stałej gotowości obronnej państwa utrzymuje się w czasie pokoju, gdy nie stwierdza się istotnych zagrożeń zewnętrznego bezpieczeństwa państwa;
w stanie stałej gotowości obronnej państwa są realizowane zadania planistyczne, organizacyjne, szkoleniowe i kontrolne, mające na celu utrzymywanie w sprawności systemu obronnego państwa;
obrona cywilna realizuje przedsięwzięcia o charakterze przygotowawczym, planistycznym, organizacyjnym, szkoleniowym, upowszechniającym i zaopatrzeniowym, mającym na celu ochronę ludności, zakładów pracy, urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, żywności, wody i innych dóbr niezbędnych do przetrwania;
obrona cywilna może współdziałać w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków;
w stałej gotowości obronnej państwa pełnione są dyżury, które służą do: zapewnienia ciągłości przekazywania decyzji związanych z zadaniami ujętymi w Planie reagowania kryzysowego RP; zapewnieniu warunków do ciągłego kierowania i koordynowania realizacji zadań obronnych; zapewnienie sprawnego obiegu informacji i utrzymanie ciągłej łączności wewnętrznymi komórkami organizacyjnymi urzędów; zapewnienie odpowiedniego do potrzeb reagowania na zagrożenia oraz zbieranie informacji o aktualnej sytuacji. System stałych dyżurów tworzą: prezes Rady Ministrów, oraz na potrzeby przekazywania decyzji innym członkom Rady Ministrów, kierownikom nadzorowanych jednostek organizacyjnych, wojewodom oraz innym jednostkom organizacyjnym i organizacjom społecznym, wyznaczonym do wykonania określonych zadań obronnych, mającym swoją siedzibę na terenie województwa.

Stan gotowości obronnej państwa czasu kryzysu

stan gotowości obronnej państwa czasu kryzysu wprowadza się w razie zaistnienia zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa wymagającego uruchomienia wybranych elementów systemu obronnego państwa lub realizacji zadań ustalonych dla tego stanu;
w stanie gotowości obronnej państwa czasu kryzysu realizowane są zadania zapewniające przygotowanie do przeciwdziałania zewnętrznym zagrożeniom bezpieczeństwa państwa oraz usuwania skutków ich wystąpienia;
obrona cywilna realizuje zadania związane z ochroną ludności oraz gospodarki narodowej i przekazuje nakazane świadczenia na rzecz obronności kraju;
wykonanie przedsięwzięć przewidzianych dla stanu gotowości obronnej państwa czasu kryzysu zapewnia możliwość szybkiego rozwinięcia jednostek przewidzianych do militaryzacji, rozwinięcia określonych organów OC na stanowiskach kierowania oraz zapewnia sprawne wykonanie przedsięwzięć związanych z rozwinięciem urządzeń specjalnych OC i przygotowaniem budowli ochronnych;
głównym celem tego stanu jest przygotowanie sił i środków do przeciwdziałania zewnętrznym zagrożeniom państwa;
istnieją cztery stopnie gotowości kryzysowej:
pierwszy stopień – gdy zagrożenie jest małe lub nie do końca wiarygodne, lecz może dotyczyć ważnych elementów systemu obronnego państwa;
drugi stopień – zagrożenie jest wiarygodne i będzie wpływać na bezpieczeństwo państwa;
trzeci stopień – wprowadzany gdy zostają potwierdzone informacje o prawdopodobieństwu rozwoju zagrożenia;
czwarty stopień- kryzys przechodzi w fazę mogącą wywołać konflikt i wymusza wprowadzenie stanu nadzwyczajnego w kraju.

Stan gotowości obronnej państwa czasu wojny

stan gotowości obronnej państwa czasu wojny wprowadza się w celu odparcia bezpośredniej zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub, gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji;
w stanie gotowości obronnej państwa czasu wojny realizuje się zadania umożliwiające przeprowadzenie powszechnej mobilizacji, wprowadzenie stanu wojennego oraz pełne rozwinięcie systemu obronnego państwa do odparcia agresji militarnej;
obrona cywilna w stanie gotowości obronnej państwa czasu wojny realizuje przedsięwzięcia zapewniające możliwość pełnego rozwinięcia sił i środków OC.