W dniach 11–13 września 2025 roku w murach Uczelni Państwowej im. Jana Grodka w Sanoku odbyła się XIII Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Na pograniczach kultur i narodów”. Tegoroczna edycja, odbywająca się pod hasłem „Przemiana, dostosowanie, trwanie”, zgromadziła badaczy z Polski, Ukrainy, Słowacji i innych krajów Europy.

To wyjątkowe wydarzenie, dofinansowane ze środków budżetu państwa przyznanych przez Ministra Nauki w ramach Programu „Doskonała Nauka II”, po raz kolejny udowodniło, że Sanok jest ważnym punktem na mapie międzynarodowych debat naukowych.

Uroczyste otwarcie i obrady plenarne

Konferencję otworzył Rektor Uczelni, dr hab. inż. Mateusz Kaczmarski, prof. UP Sanok, który powitał licznych gości i podkreślił wagę dialogu międzykulturowego:

– „Nasza uczelnia od lat buduje przestrzeń dialogu, w której spotykają się naukowcy i praktycy z różnych krajów. Konferencja „Na pograniczach kultur i narodów” to dowód, że Sanok jest ważnym punktem na mapie międzynarodowej wymiany myśli i doświadczeń.”

Już pierwsze obrady plenarne pokazały różnorodność podejmowanych tematów. Prof. dr hab. Serhiy Troyan (Państwowy Uniwersytet „Kijowski Instytut Aviacji”) mówił o „bolesnych przeszłościach w wymiarze temporalnym symbolicznego pogranicza”. Dr hab. Katarzyna Smyk, prof. UMCS (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej) zaprezentowała analizę aksjosemiotyczną tradycji wigilijnej, a prof. dr hab. Michał Baczkowski (Uniwersytet Jagielloński) przedstawił wykład o ochronie granic Austrii w czasach wojen napoleońskich.

Sesje tematyczne – od psychologii po bezpieczeństwo międzynarodowe

Konferencja została podzielona na kilkanaście sesji tematycznych, prowadzonych równolegle w formie stacjonarnej, zdalnej i hybrydowej.

Wystąpili m.in.:

• Dr Katarzyna Serwatko i dr Karolina Zoszak-Łoskot (UP Sanok) – „Psychospołeczne aspekty wykluczania dzieci w przedszkolu przez rówieśników”.

• Mgr Marta Ada Pawelczyk (Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji) – o wpływie mobilności Erasmus+ na postawy młodzieży.

• Dr Anna Chudzik (UJ) – o obrazie Bieszczad w serialu dokumentalnym Drwale i inne opowieści Bieszczad.

• Dr Anna Opar (UP Sanok) – „Zagrożenia w strefie przygranicznej a bezpieczeństwo wewnętrzne państwa”.

• Dr hab. Robert Lipelt, prof. UP Sanok – o działalności żydowskich organizacji politycznych i kulturalno-oświatowych w powiecie sanockim w okresie międzywojennym.

Podczas kolejnych sesji pojawiały się również tematy związane z muzyką, sztuką, literaturą i pamięcią zbiorową – m.in. wystąpienia dr Tetiany Prokopowycz o Mychajle Werbyckim, dr hab. Dyki Niny Orestiwnej o dialogach polsko-ukraińskich w muzyce kameralnej czy dr Wieri Meniok o reperkusjach wojny we współczesnej prozie ukraińskiej.

Międzynarodowy charakter konferencji

Szczególnym atutem konferencji była jej międzynarodowość. Obok naukowców z Polski wystąpili badacze z Ukrainy, Słowacji i Norwegii, prezentując perspektywy badań z obszarów historycznych, kulturowych i społecznych.

Przykładowo:

• Vasyl Ozorovych (Karpacki Uniwersytet Narodowy W. Stefanyka) mówił o specyfice muzeów kultury huculskiej.

• Renata Chrzan (Uniwersytet w Tromso, Norwegia) przedstawiła fenomen szeptuch na Podlasiu.

• Prof. dr hab. Violetta Dutchak (Przykarpacki Narodowy Uniwersytet im. W. Stefanyka) analizowała tożsamość ukraińskich twórców w warunkach emigracji wojennej.

Naukowe dyskusje i integracja w regionie

Uczestnicy konferencji mieli okazję nie tylko prowadzić pogłębione dyskusje naukowe, ale także lepiej poznać dziedzictwo Podkarpacia. Organizatorzy przygotowali wycieczki do Krasiczyna, Przemyśla i Polańczyka, a także uroczystą kolację w Restauracji „Bona”, które sprzyjały budowaniu relacji w mniej formalnej atmosferze.

Konferencja w Sanoku – przestrzeń inspiracji i współpracy

Podsumowując, XIII Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Na pograniczach kultur i narodów” stała się wydarzeniem, które w wyjątkowy sposób połączyło naukę, tradycję i współczesne wyzwania.

Sanok – miasto wielokulturowego dziedzictwa – ponownie okazał się doskonałym miejscem do dyskusji o przeszłości, teraźniejszości i przyszłości pogranicza.