Trzynasty numer Zeszytów Naukowych PWSZ zawiera oryginalne i poglądowe prace z zakresu nauk medycznych i nauk o zdrowiu. Przedstawione w nich zagadnienia wynikają z aktualnej sytuacji zdrowotnej społeczeństwa oraz problemów związanych z dysfunkcjami, które spowodowane są zaburzeniami i procesami chorobowymi toczącymi się w organizmie.

W ostatnich trzech latach pandemia COVID-19 zdezorganizowała funkcjonowanie społeczeństwa we wszystkich sferach życia i była powodem wielu hospitalizacji. W bieżącym numerze Zeszytów przedstawiono wpływ pandemii na dzieci i młodzież w aspekcie określonych problemów zdrowotnych oraz scharakteryzowano pod względem klinicznym i laboratoryjnym pacjentów z wirusem SARS-CoV-2 leczonych w jednym z podkarpackich szpitali jednoimiennych. Problem nadwagi i otyłości dotyczy coraz większej liczby dzieci i młodzieży, toteż istotnym elementem są działania mające na celu zmniejszenie czynników ryzyka poprzez diagnozowanie zachowań antyzdrowotnych i propagowanie zachowań prozdrowotnych. Przykładem takiego działania są badania zaprezentowane w artykule na temat zachowań zdrowotnych młodzieży licealnej w kontekście czynników ryzyka nadwagi i otyłości. Wczesne postawienie trafnej diagnozy warunkuje skuteczne podjęcie działań rehabilitacyjnych i/lub leczniczych. W przypadku zaburzeń neurorozwojowych jest to szczególnie ważne. Zastosowanie metody austriackiego neurologa dziecięcego Heinza Prechtla we wczesnej ich diagnostyce u niemowląt zostało opisane w jednej z prac. Złamanie obojczyka jest częstym urazem, w następstwie którego dochodzi do czasowej dysfunkcji obręczy kończyny górnej. Proces leczenia i rehabilitacji w przebiegu tego złamania przedstawiono w kolejnym artykule. Istotny problem dotyczący szczególnie osób starszych stanowią choroby nowotworowe, w tym rak jelita grubego. Dlatego bardzo ważnym elementem mogącym poprawić sytuację w zakresie skuteczności leczenia tego nowotworu jest profilaktyka, na co zwrócono uwagę w pracy na temat wybranych determinantów profilaktyki raka jelita grubego u osób po 50. roku życia. Choroby sercowo-naczyniowe są aktualnie jednym z głównych problemów zdrowotnych w Polsce i na świecie. Dotyczą ponad 300 mln globalnej populacji. W związku z tym należy dążyć do poprawy sytuacji w tym zakresie. Podstawę profilaktyki powikłań zakrzepowo-zatorowych stanowi stosowanie leków antykrzepliwych i antyagregacyjnych. Badania z tego zakresu, na temat wiedzy i wybranych zachowań zdrowotnych pacjentów, zostały przedstawione w jednej z prac oryginalnych. Natomiast znaczenie wybranych pierwiastków w organizmie człowieka i ich roli w patologii naczyń żylnych to zagadnienie omówione w pracy poglądowej.

Artykuły zamieszczone w bieżącym numerze Zeszytów Naukowych PWSZ obejmują aktualne zagadnienia teoretyczne i praktyczne dotyczące profilaktyki, problemów zdrowotnych, leczenia i rehabilitacji. Wyrażam przekonanie, że mogą stanowić źródło wiedzy i wskazywać sposób postępowania oraz motywację do prowadzenia badań naukowych.

Elżbieta Cipora